1999: Το Βελιγράδι είναι η τελευταία ευρωπαϊκή πρωτεύουσα που υπέστη αεροπορικούς βομβαρδισμούς και μολονότι η νατοϊκή λαίλαπα δεν είχε εδώ την ίδια σφοδρότητα όπως σε άλλες σέρβικες πόλεις, όπου οι έξυπνες βόμβες έπληξαν και πυκνοκατοικημένες περιοχές, τα ενθύμια του πολέμου ακόμα υφίστανται, αλλά και προκαλούν νέες πολεμικές μεταξύ των Σέρβων αυτή τη φορά. Ανάμεσα σε αυτά τα ενθύμια, περίοπτη θέση κατέχουν τα ερείπια των Υπουργείων Εσωτερικών και Εθνικής Άμυνας επί της Ulica Kneza Miloša/Улица Kнеза Mилоша, τα οποία αποτελούν ίσως και την πιο θλιβερή τουριστική ατραξιόν της πόλης και μόνιμη αιτία διενέξεων ανάμεσα στους υπέρμαχους της πολιτικής της μνήμης, που θέλουν να τα διατηρήσουν ως έχουν (κοιτάξτε τι μας έκαναν οι κακοί οι Δυτικοί!) και τους υποστηρικτές της λήθης και συνεκδοχικά του πανδαμάτορος ευρωπαϊκού προσανατολισμού (έλα μωρέ, ό,τι έγινε, έγινε…), που θέλουν να τα αποψιλώσουν και το πολύ-πολύ να χτίσουν στη θέση τους ένα μνημείο τύπου Ground Zero. Και επειδή αυτού του είδους οι παραλογισμοί λαμβάνουν πάντα διαστάσεις κωμικοτραγικές, δεν έχετε παρά να το διαπιστώσετε και μόνοι σας, αφού αν δοκιμάσετε να σταθείτε μπροστά στα γκρεμίδια και να τα φωτογραφίσετε, θα πεταχτούν κάποιοι φαντάροι από το πουθενά και θα σας πουν ότι αυτό δεν επιτρέπετε, επειδή βρίσκεστε ενώπιον στρατιωτικών εγκαταστάσεων. Αν περάσετε, όμως, στο απέναντι πεζοδρόμιο, όπου ξεσαλώνουν τα γκρουπ των τουριστών με τις κάμερές τους, εντάξει, κανένα πρόβλημα. Πέρα από το αρχιτεκτονικό αυτό θρίλερ, η Kneza Miloša είναι ένα ωραιότατο κεντρικό βουλεβάρτο, με ορισμένα κτήρια ασύγκριτης μπαρόκ αισθητικής, τα περισσότερα των οποίων στεγάζουν δημόσιες υπηρεσίες και οργανισμούς, αλλά και πρεσβείες, όπως αυτή των Ηνωμένων των Πολιτειών της Αμερικής, η οποία το πολύ-πολύ να φυλάσσεται από έναν άοπλο φρουρό – πόσα χρόνια έχουν περάσει από το 1999 είπαμε;

Генекс/Geneks: Ο μπρουταλισμός (εκ του béton brut) υπήρξε ένα πρωτοποριακό αρχιτεκτονικό κίνημα, που γεννήθηκε στην Αγγλία στη δεκαετία του ’50, και μολονότι διαδόθηκε ταχύτατα σε όλη την αναπτυγμένη Δύση, εκεί που γνώρισε την αποθέωση ήταν στις χώρες του πάλαι ποτέ Παραπετάσματος. Βέβαια, η Γιουγκοσλαβία το παραπέτασμά της το ανοιγόκλεινε συχνά, οπότε και οι δυτικές επιρροές μπορούσαν και τρύπωναν πολύ πιο εύκολα, από ότι στην υπόλοιπη Ανατολική Ευρώπη, στην επικράτειά της. Έτσι ένα από τα σημαντικότερα μνημεία που άφησε το εν λόγω στυλ, που χαρακτηρίζεται από την έντονη γραμμικότητα και την εκτεταμένη χρήση του σκυροδέματος, αλλά και τους δυστοπικούς συνειρμούς, τους οποίους σχεδόν σαδιστικά παράγει, βρίσκεται στην καρδιά του Νέου Βελιγραδίου. Ο Πύργος Ζένεξ ή Zapadna Kapija Beograda/Западна Капија Београда (Δυτική Πύλη του Βελιγραδίου, δηλαδή), όπως επισήμως ονομάζεται, αποτελούσε, μαζί με τον σχεδόν ισοϋψή του Πύργο Ушће/Ušće, το σύμβολο της οικονομικής ανάπτυξης της Γιουγκοσλαβίας κατά τις δεκαετίες ’60 και ’70, οπότε και εκμεταλλευόμενη τη στρατηγική της θέση μεσούντος του Ψυχρού Πολέμου κατάφερνε να παίζει μια χαρά το «αδέσμευτο» παιχνίδι της. Σήμερα, όμως, που το Νέο Βελιγράδι μοιάζει με κάτι ανάμεσα σε αμερικάνικη suburbia και ντοστογιεφσκικό rulettaburg, αυτό το γκρίζο κτήνος από μπετόν μοιάζει τόσο εξωγήινο, που μόνο σαν σκηνικό ταινιών επιστημονικής φαντασίας θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί. Πάντως, η φρικαλέα γοητεία του και η έλξη που σου ασκεί για να το επισκεφτείς και να το σκαρφαλώσεις μάλλον θα έχει να κάνει με κάποιο στερητικό σύνδρομο για τον μεγάλο αδερφό που ποτέ δεν έχεις δει από κοντά και πάντα σε κάτι τέτοια οικοδομήματα φαντάζεσαι πως κατοικοεδρεύει.

Zemun/Земун: Το Ζεμούν (ή Σεμλίνο, όπως προτιμούσαν να το λένε οι βλαχόφωνες ελληνικές οικογένειες που κάποτε ζούσαν και διέπρεπαν εδώ) βρίσκεται στη δεξιά όχθη του Δούναβη, στην πλευρά δηλαδή όπου έχει αναπτυχθεί το Νέο Βελιγράδι, αλλά αυτή είναι η μόνη σχέση που έχει με το «μοντέρνο» κομμάτι της πόλης, αφού εδώ έχουμε να κάνουμε με μια από τις πιο ιστορικές γειτονιές της γηραιάς ηπείρου. Με εμφανή τα σημάδια όλων των πολιτισμών που έχουν περάσει από εδώ (Ρωμαίοι, Κέλτες, Βυζαντινοί, Νοτιοσλάβοι, Οθωμανοί και Αυστροούγγροι) και με την δικιά του πολύ ξεχωριστή και τόσο σαγηνευτική ατμόσφαιρα, το ομορφότερο προάστιο του Βελιγραδίου σε προκαλεί να ξεχάσεις τα κατεξοχήν τουριστικά θέλγητρα της σέρβικης πρωτεύουσας και να χαθείς μέσα στα γεμάτα ευχάριστες εκπλήξεις στενά δρομάκια του, να τρυπώσεις μέσα στα καφενεία και τις ταβέρνες του και να σκορπίσεις τα δηνάρια σου στο υπαίθριο παζάρι του. Το σημαντικότερο αξιοθέατο του Ζεμούν είναι χωρίς αμφιβολία ο Πύργος Гардош/Gardoš, γνωστός και ως Πύργος του Ιωάννη Ουνιάδη (János Hunyadi), από το όνομα του εθνικού ήρωα των Ούγγρων -και όχι μόνο- που κάποτε είχε επιχειρήσει τη δική του, σχεδόν προσωπική, σταυροφορία προκειμένου να διώξει τους Τούρκους από τα Βαλκάνια. Πλάι στα ερείπια του Πύργου υπάρχει μια εκκλησία, εφημέριος της οποίας είναι ένας Έλληνας παπάς που ξέρει να λέει πολύ ωραίες ιστορίες. Αφήστε τον να σας κάνει τράκα τα τσιγάρα σας, περπατήστε μαζί του μέσα στο παρακείμενο παλιό νεκροταφείο και αφήστε τον να σας διηγηθεί την βλάχικη εκδοχή της Ιστορίας του Βελιγραδίου.