Η λευκή πόλη: Πάντα θεωρούσα ότι ο καλύτερος ταξιδιωτικός οδηγός για να σου συστηθεί μια πόλη και για να σε συνοδεύσει στην επίσκεψή σου σε αυτήν είναι ένα μυθιστόρημα, όπου η ίδια η πόλη συμπρωταγωνιστεί πλάι στα άλλα πρόσωπα ή έστω αναπτύσσεται μυθοπλαστικά ως σκηνικό εντός και εκτός σελίδων. Από τους δύο πιο διεθνείς σέρβους συγγραφείς, που έχουνε μεταφραστεί και στα ελληνικά, τον Pavić/Павић και τον Киш/Kiš (ο νομπελίστας Andrić/Андрић χρεώνεται ως Βόσνιος), θα πρότεινα ως πιο κατάλληλο ξεναγό τον δεύτερο και την «Εγκυκλοπαίδεια των Νεκρών» (Εξάντας 2005, μετάφραση Χρήστος Αρβανιτίδης) ως το πιο πλήρες βελιγραδιώτικο ανάγνωσμα. Άλλα βιβλία σχετικά, που ανεξαρτήτως ύφους και πλοκής, μπορούν να βοηθήσουν είναι το «Ρωσικό Παράθυρο» του Ντράγκαν Βέλικιτς (Κονιδάρης 2010, μετάφραση Μαρία Κεσίνη) και η «Μιλίτσα Πάβλοβιτς στο σκοτάδι» της Σβετλάνα Βέλμαρ Γιάνκοβιτς (Πατάκης 1999, μετάφραση Μαριλένα Γεωργιάδου). Επίσης, κατά τη γνώμη μου, η πιο ζωντανή και ενδιαφέρουσα αποτύπωση της πρόσφατης ιστορίας της διεθνούς απομόνωσης του Βελιγραδίου και των νατοϊκών βομβαρδισμών βρίσκεται στο εξαιρετικό κόμικ του Αλεξάνταρ Ζόγκραφ «Χαιρετίσματα από τη Σερβία» (ΚΨΜ 2007, μετάφραση Μπέλλα Σπυροπούλου). Και μια που φτάσαμε στα κόμικ, όσοι από εσάς έχετε φάει τα νιάτα σας πάνω από τις χρωματιστές σελίδες του Γάλλου πια Enki Bilal, που όμως κάποτε γεννήθηκε εδώ ως Enes Bilalović, είμαι σίγουρος πως θα νιώσετε πολύ οικεία τόσο με ένα μεγάλο κομμάτι του αστικού τοπίου της όσο και με τις φυσιογνωμίες και με τους σωματότυπους που κυκλοφορούν στους δρόμους αυτής της πόλης, που τελικά μόνο λευκή δεν είναι.

Ο Δούναβης και ο άλλος: Στα 2872 χιλιόμετρα μήκους του, ο σούπερ σταρ των ευρωπαίων ποταμών, διασχίζει δέκα χώρες, εκ των οποίων οι τέσσερις έχουν τις πρωτεύουσες τους χτισμένες πάνω στις όχθες του. Σε κάποιο σημείο, κατά τη διάρκεια της μακράς πορείας του, συναντά τον Σάβο, που μπορεί σε φήμη και σπουδαιότητα να μοιάζει φτωχός συγγενής μπροστά του, αλλά δεν παύει να είναι το μεγαλύτερο ποτάμι των Βαλκανίων, το οποίο σήμερα διαρρέει τέσσερις πρώην γιουγκοσλαβικές δημοκρατίες. Στο σημείο, λοιπόν, όπου ο Σάβος συμβάλλει στον Δούναβη, τον 3ο αιώνα π.Χ., οι Κέλτες ξεκίνησαν να χτίζουνε μια πόλη, η οποία για πολύ καιρό ήταν γνωστή με το ρωμαϊκό της όνομα Singidunum (ή εξελληνισμένα Σιγγιδών), μέχρι να μετονομαστεί, τον 9ο μ.Χ. αιώνα, από τους Σλάβους πια σε Београд/Beograd. Η ιστορία της πόλης αυτής, μιας από της αρχαιότερες της γηραιάς ηπείρου, υπήρξε ανέκαθεν απολύτως ταυτισμένη με τα δύο ποτάμια της και με τις υδάτινες διεθνείς οδούς που αυτά σχηματίζουν. Αλλά και η σύγχρονη ζωή της σέρβικης πρωτεύουσας εξακολουθεί και αναπτύσσεται έχοντας ως μόνιμα σημεία αναφοράς τον Σάβο και τον Δούναβη, που αναδεικνύουν το Βελιγράδι στην κατεξοχήν πλωτή πόλη της χερσονήσου. Όταν τελειώσανε οι γιουγκοσλαβικοί πόλεμοι και ξέσπασε η ειρήνη στην περιοχή, οι παρηκμασμένες παρόχθιες γειτονιές άρχισαν να αναπλάθονται, αλλού με τον γνώριμο ρυθμό της αρπαχτής και αλλού βάσει σχεδίου και μεθόδου, προσφέροντας σήμερα στον επισκέπτη εμπειρίες που μπορούν να ικανοποιήσουν όλα σχεδόν τα γούστα: Από τις εξαιρετικά πετυχημένες αρχιτεκτονικές επεμβάσεις σε εγκαταλειμμένα (ή και βομβαρδισμένα) κτήρια, όπως το Spanish House ή παροπλισμένα παλιοσίδερα, όπως το πλοίο Župa, μέχρι τις ντίσκο-ποταμόπλοια, όπου εκτελούνται κάθε βράδυ μαζικά εκατομμύρια εγκεφαλικών κυττάρων και τη νήσο Ada/Ада, όπου μπορεί κανείς να συναντήσει εικόνες μικροκαλιφόρνιας.

Кнез Михаилова/Knez Mihailova: Θα κλείσω το βιβλίο αυτό με μια αναφορά στον δρόμο, με τον οποίον αρχίζει και τελειώνει κάθε καθωσπρέπει ταξιδιωτικός οδηγός για το Βελιγράδι, όχι για τόσο, όμως, καθωσπρέπει λόγους. Όποιος επιθυμεί να επισκεφτεί την πρωτεύουσα της Σερβίας και ψάχνει να βρει κατάλυμα να μείνει μέσω του διαδικτύου, θα δει πως τα πιο πολλά από αυτά διαφημίζουν την απόσταση που τα χωρίζει από την πιο εμπορική αλλά και αξιοθέατη οδό της πόλης. Είναι, νομίζω, προφανές ότι δεν είναι τόσο η τάση προς τον καταναλωτισμό όσο ότι η παρουσία των τραπεζών (ελληνικών συμπεριλαμβανομένων) και των φωτεινών επιγραφών των πολυεθνικών καταστημάτων συνθέτουν ένα γνώριμο -και επαναλαμβανόμενο στο κέντρο όλων των ευρωπαϊκών, τουλάχιστον, μητροπόλεων- σκηνικό που γεννά στον επισκέπτη αισθήματα ασφάλειας και οικειότητας. Με άλλα λόγια, ο σύγχρονος ταξιδιώτης, όσο κι αν θέλει να γνωρίσει άλλους τόπους και πολιτισμούς, προτιμά να μην απομακρύνεται και πολύ από μια στερεοτυπική ατμόσφαιρα και αισθητική, πέρα από την οποία ξεκινά το άγνωστο, το ακατανόητο, το χρήζον μεταγλώττιση και συνεκδοχικά το επικίνδυνο κομμάτι του προορισμού του. Εν πάση περιπτώσει, εγώ και η παρέα μου μια χαρά βολευτήκαμε στα μόλις-πέντε-λεπτά-από-την-Κνεζ-Μιχαήλοβα διαμερίσματα που βρήκαμε εδώ: www.pashaluk.com (οι ιδιοκτήτριες Seka και Daniela έπαιξαν ρόλο άτυπου χορηγού σε αυτό το βιβλίο, οπότε μια διαφήμιση, εντάξει, την χρωστάω) και όσο και αν το Κολωνάκι του Βελιγραδίου με άφησε αδιάφορο, οι ιστορίες πίσω από τη βιτρίνα (όπου φιγουράρουν βιογραφίες του Gavrilo Princip/Гаврило Принцип –ο τύπος που έφαγε τον Αρχιδούκα στο Σεράγεβο- πλάι σε Zara και MacDonald’s) πάντα θα αποτελούνε θέμα μελέτης και εξερεύνησης.